Lý giải những giấc mơ bí ẩn

Giấc mơ là một trong những điều kỳ lạ nhất xảy ra với chúng ta. Công trình nghiên cứu này đã ghi lại lịch sử về giấc mơ, tìm hiểu lý do tại sao tâm trí của chúng ta lại hoạt động tích cực trong khi ngủ. Cuối cùng, nghiên cứu mới tìm ra bằng chứng về bí ẩn của giấc mơ - và điều đó có thể làm bạn ngạc nhiên.

Có một lý do khá thuyết phục giải thích cho việc những giấc mơ của chúng ta thường khó hiểu và kỳ lạ. Những kí ức về các sự kiện trong đời sống được lưu trữ trong một phần của bộ não được gọi là hồi hải mã, và trong chuyển động mắt nhanh (REM). Khi chúng ta ngủ, những tín hiệu từ vũng hồi hải mã bị tắt đi.
Điều đó có nghĩa là chúng ta không thể truy cập vào những ký ức cụ thể đã xảy ra trong quá khứ trong khi chúng ta mơ, nhưng chúng ta vẫn có thể tiếp cận được những ký ức chung về con người và nơi chốn - những thứ là “xương sống” của các giấc mơ. Đồng thời, hoạt động ở các vùng não liên quan đến cảm xúc được khởi động, tạo thành một câu chuyện đan kết các kí ức lại với nhau.
Ví dụ, gần đây bạn mơ thấy có một cơn lũ đang bao quanh ngôi nhà thời thơ ấu của mình, và bạn cố gắng bay ra ngoài cửa sổ để trốn thoát nhưng lại không biết bay. Sợ hãi và lo lắng áp đảo bạn vì nước lũ đang dâng lên rất nhanh trong khi bạn đang mắc kẹt trong căn nhà.
Lúc này, vỏ não trước trán chịu trách nhiệm về lý luận logic và ra quyết định của chúng ta cũng ngừng hoạt động. Đó là lý do khiến tôi không đặt câu hỏi là tại sao nước lũ lại dâng lên quá nhanh hay vì sao tôi lại ở trong nhà thuở nhỏ của hình hay vì sao bay ra ngoài theo đường cửa sổ mới là một lựa chọn an toàn.
Sự khác biệt trong hoạt động của bộ não lúc ngủ và lúc thức giải thích cho việc vì sao chúng ta thấy mình không thể kiểm soát những giấc mơ và khi những chuyện kì lạ xảy ra chúng ta chỉ có thể quan sát mà không làm được gì.

Các thí nghiệm gần đây đã chỉ ra rằng chúng ta mơ trong suốt giấc ngủ chứ không chỉ trong giấc ngủ REM, nhưng phần lớn chúng ta đều quên mất chúng. Những giấc mơ xảy ra trong giấc ngủ sâu thường nhàm chán, không sống động và thường chỉ liên quan đến những điều đơn giản, và khó để nhớ. Nhưng trong giấc ngủ REM những giấc mơ kì lạ xuất hiện: những cuộc cạnh tranh kì lạ, những thành tựu không tưởng, những câu chuyện phi logic và khó hiểu…
Cũng có nhiều người thắc mắc rằng, liệu trong giấc ngủ REM mắt của chúng ta có chuyển sang “nhìn” những hình ảnh đang diễn ra trong giấc mơ không? Một số thí nghiệm gần đây cho thấy điều này có thể xảy ra.

Theo một nghiên cứu mới, bộ não chọn lọc để loại bỏ các âm thanh mà nó cho là có khả năng đánh thức chúng ta khi đang ngủ mơ, từ đó giúp loại bỏ bất kỳ sự gián đoạn giấc mơ nào.
Sự thay đổi lớn đầu tiên đến trong giai đoạn giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) mạnh hơn, đây là một dạng giấc ngủ sâu không thường liên quan đến giấc mơ. Ở giai đoạn này trong chu kỳ của giấc ngủ, việc xử lý những lời nói bình thường được khuếch đại trong vỏ thính giác, cho thấy bộ não đang chọn lựa những âm thanh đặc biệt là có ý nghĩa và do đó chú ý hơn đến chúng.
Sau đó, những người ngủ đã tiến đến trạng thái giấc ngủ REM rút lui dần, thường là khi giấc mơ xảy ra. Tại thời điểm này, việc xử lý âm thanh giọng nói bình thường đã bị triệt tiêu, cho thấy bộ não đã cố tình lọc ra những âm thanh mà nó cho rằng có ý nghĩa nên có khả năng làm phiền hoặc đánh thức chúng ta.
Từ lâu, người ta đã biết rằng mọi người khó thức dậy trong giai đoạn giấc ngủ REM rút lui dần hơn là giai đoạn giấc ngủ REM mạnh hơn, và cuối cùng thì nghiên cứu mới này cũng đưa ra lời giải thích tại sao lại như vậy: trong giai đoạn giấc ngủ REM mạnh hơn, bộ não tích cực lắng nghe những âm thanh có ý nghĩa ở môi trường bên ngoài, trong khi ở giai đoạn giấc ngủ REM rút lui dần nó lọc những âm thanh đó ra để ngăn không cho âm thanh đó xâm nhập vào giấc mơ của chúng ta.

Vì sao lại khó nhớ những giấc mơ?

Một số người cứ khăng khăng cho rằng mình không bao giờ mơ, nhưng thực chất họ nhầm! Điều này đã được chứng minh trong thí nghiệm về việc đánh thức các tình nguyện viên trong những giai đoạn ngủ khác nhau: mọi người đều mơ nhưng không phải ai cũng nhớ được những giấc mơ.
Điều này có thể là do hoạt động của não. Những người có thể nhớ các giấc mơ thường có các hoạt động (cả trong lúc ngủ và tỉnh) ở hai phần não liên quan đến việc ghi nhớ hình ảnh và lưu giữ kí ức tốt hơn so với những người không nhớ nổi đêm qua mình mơ gì.
Vì vậy, nếu bạn thức dậy vào ban đêm, có thể bạn sẽ nhớ được những gì bạn vừa mơ, nhưng nếu đồng hồ báo thức đánh thức bạn dậy và cắt ngắn giấc ngủ REM, bạn sẽ không giữ được những kí ức đó. Sự thay đổi từ việc ngủ và mơ sang việc thức dậy và tắt đồng hồ báo thức đã cản trở quá trình ghi nhớ.